Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z treścią przemówienia Prezesa Polskiego Związku Hodowców Koni, prof. Zbigniewa Jaworskiego, wygłoszonego podczas gali obchodów 120-lecia PZHK, która odbyła się 12 grudnia podczas Cavaliady w Poznaniu.
Równocześnie zachęcamy do obejrzenia prezentacji zatytułowanej „120-lat biało-czerwonych koni”, która w zdjęciach przedstawia historię 12 dekad zorganizowanej hodowli koni w Polsce…
Panie Ministrze, Drodzy Hodowcy, Dostojni Goście, Szanowni Państwo!
Przedstawienie 12 dekad historii naszego Związku, w ciągu siedemnastu minut, jakie określa scenariusz dzisiejszej Gali, jest zadaniem bardzo trudnym, niemniej postaram się mu sprostać.
Organizacja zrzeszająca hodowców koni, pod obecną nazwą Polski Związek Hodowców Koni, powołana została 11 maja 1957 roku w Warszawie na Walnym Zjeździe Delegatów Wojewódzkich Związków Hodowców Koni. Jednakże historia zrzeszeń i związków hodowców koni na ziemiach polskich jest znacznie dłuższa i sięga połowy XIX wieku, a więc czasu zaborów. Pierwowzorem naszej organizacji było powołane w 1895 roku Poznańskie Towarzystwo Zapisywania Klaczy w Księgi Rodowodowe, które miało na celu kwalifikowanie klaczy do księgi stadnej i wydawanie jej drukiem. Był to początek zorganizowanej hodowli koni na ziemiach polskich, połączony z selekcją i prowadzeniem księgi stadnej, a więc działaniami, jakie m.in. obecnie prowadzi PZHK. W 1920 roku Towarzystwo przekształcono w Związek Hodowców Konia Szlachetnego w Wielkopolsce, a w roku 1935 w Poznański Związek Hodowców Koni. Należy w tym miejscu podkreślić, że z tą częścią historii działalności samorządowej hodowców koni na terenie dawnego Wielkiego Księstwa Poznańskiego identyfikuje się także Związek Hodowców Koni Wielkopolskich, dla którego rok 2015 również jest rokiem jubileuszowym.
Na terenach pozostających pod zaborem rosyjskim i austriackim sytuacja była mniej sprzyjająca dla hodowców koni. Z powstałych związków rasowych i użytkowych żaden nie prowadził ksiąg stadnych. W niedługim czasie po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1919 roku, powstaje Towarzystwo Zachęty do Hodowli Koni w Polsce. Następnie pod egidą Izb Rolniczych powstają związki hodowców koni, a w 1931 roku Naczelna Organizacja Związków Hodowców Koni, która miała za zadanie koordynowanie pracy związków oraz reprezentowanie interesów hodowli koni.
II wojna światowa przerwała działalność związków i towarzystw na około pięć lat. Jednakże już w 1945 roku, przedwojenni działacze związkowi i pracownicy etatowi podejmują działania związane z reaktywowaniem Okręgowych Związków Hodowców Koni i organizacją nowych, na tzw. Ziemiach Odzyskanych. W dniu 6 listopada reaktywowano Naczelną Organizację Związków Hodowców Koni, która jednak nie odegrała większej roli. W 1947 i 1948 roku Związki Hodowców Koni przemianowane zostały w Zrzeszenia Hodowców Koni, działające w ramach Związków Samopomocy Chłopskiej, które pod koniec 1948 roku zaprzestały swojej działalności a całość spraw dotyczących hodowli koni przejęły Wojewódzkie Rady Narodowe.
W wyniku wydarzeń politycznych w 1956 roku hodowcy koni oddolnie zaczynają organizować Powiatowe Koła Hodowców Koni, a następnie Wojewódzkie Związki Hodowców Koni. W konsekwencji zostaje zwołany w Warszawie, na dzień 11 maja 1957 roku, Walny Zjazd Delegatów, na którym powołano Polski Związek Hodowców Koni. Pierwszym prezesem zostaje Jan Czarnecki, hodowca z pow. Sochaczewskiego, a pierwszym dyrektorem biura PZHK Henryk Szela. Ponieważ Związek nie miał żadnych uprawnień, działacze i pracownicy rozpoczynają starania o przekazanie PZHK czynności związanych z hodowlą koni w Polsce, co ostatecznie nastąpiło po ukazaniu się zarządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 27 czerwca 1958 roku. Zgodnie z nim powołana została Redakcja Ksiąg Stadnych, której pierwszym redaktorem został rtm. Zdzisław Rozwadowski oraz Rada Hodowlana PZHK, pod przewodnictwem prof. Witolda Pruskiego.
Do jesieni 1973 roku Związek działał bez większych zmian prowadząc podstawową działalność hodowlaną w terenie. W marcu 1962 roku, na Walnym Zjeździe, prezesem PZHK został Eustachy Radwan, rolnik z woj. wrocławskiego. Podczas kolejnych Walnych Zjazdów na prezesów wybierani byli: 1965 r. – prof. Jerzy Chachuła (WZHK Warszawa), 1968 r. – Jan Drzymalski (WZHK Gdańsk), 1972 r. – Julian Rudolf (WZHK Wrocław).
Jesienią 1973 roku nastąpiły poważne zmiany w dotychczasowej działalności Związku związane z przymusowym włączeniem PZHK do Organizacji Kółek Rolniczych, co w dalszej kolejności wiązało się z przekazaniem całości prac hodowlanych w terenowej hodowli koni Wojewódzkim Stacjom Oceny Zwierząt, a Redakcji Ksiąg Stadnych do PTWK. Rozwiązano Powiatowe Koła Hodowców Koni, powołując Sekcje Hodowców Koni o zasięgu gminnym lub rejonowym oraz powołano nowe Związki Wojewódzkie, dostosowując strukturę PZHK do obowiązującego podziału administracyjnego. Na Walnym Zjeździe w dniu 16 grudnia 1976 roku prezesem ponownie wybrany został Julian Rudolf (WZHK Wrocław).
Rok 1980 i rodząca się „Solidarność” zaktywizowały także hodowców koni do działań zmierzających do odzyskania utraconych uprawnień. Trwały one długo, gdyż dopiero podczas XIII Walnego Zjazdu PZHK, jaki odbył się w Warszawie w dniu 7 maja 1981 roku, wcześniejszą ustną obietnicę Ministra Rolnictwa Jerzego Wojteckiego, dotyczącą przywrócenia PZHK uprawnień, potwierdził wiceminister Andrzej Kacała. Podczas tego Zjazdu zmieniono statut PZHK, a na prezesa wybrany został Tadeusz Śmigielski z WZHK Warszawa, który pełnił tę funkcję także w następnej kadencji
Lata osiemdziesiąte to względnie stabilny pod względem działalności samorządowej i hodowlanej okres pracy Związku.
W listopadzie 1988 roku odbył się XV Walny Zjazd PZHK, a prezesem nowo wybranego 20-osobowego Zarządu został Jerzy Domański z WZHK w Poznaniu. Zarząd, na lata 1989-1992, powołał nową Radę Hodowlaną, pod przewodnictwem prof. Mariana Budzyńskiego, który kierował Radą przez kilka kolejnych kadencji. W lutym 1989 roku umiera długoletni dyrektor PZHK – dr Andrzej Żółkiewski, który pełnił tę funkcję przez 20 lat, a z PZHK związany był od 1963 roku. Sądzę, że jeszcze część hodowców i pracowników Związku pamięta dyrektora Żółkiewskiego. Jego wyrazista osobowość na pewno bardzo pozytywnie wpisała się w historię Polskiego Związku Hodowców Koni.
Lata 90. to okres prezesury Jerzego Domańskiego, który pełnił tę funkcję przez trzy kadencje i w dużej części dyrektorowania Jana Wilczaka, który zastąpił na tym stanowisku dr Andrzeja Żółkiewskiego. Przemiany społeczno-gospodarcze w kraju, jakie zaszły po pierwszych wolnych wyborach do Sejmu i Senatu w 1989 roku, miały w kolejnych latach także swój oddźwięk w hodowli koni, jak np. prywatyzacja jednostek państwowych. Lata 90. to także ten czas, kiedy zaczęły się intensywne kontakty naszych hodowców z krajami Europy Zachodniej i innymi. To otwarcie Europy, wzajemne kontakty, podpatrywanie tego jak działają inne organizacje hodowców koni, zaowocowało dyskusjami o potrzebie organizowania, wzorem krajów zachodnich, związków rasowych i użytkowych. W 1993 roku powstało Stowarzyszenie Hodowców Konia Szlachetnego, które w roku 1998 zmieniło nazwę na Stowarzyszenie Hodowców Polskiego Konia Gorącokrwistego. Pod koniec 1995 roku utworzono Sekcję Hodowców Koni Sportowych, która jako pierwsze stowarzyszenie weszła w struktury PZHK. W latach następnych zaczęły powstawać także inne związki rasowe, jak Krajowe Koło Hodowców Koni Małych przy Wielkopolskim Związku Hodowców Koni w Poznaniu, Związek Hodowców Konia Huculskiego, czy Sekcja Hodowców Koników Polskich.
W lipcu 1997 roku odszedł na emeryturę inż. Jan Wilczak, który pełnił funkcję dyrektora PZHK przez 11 lat. Świetny fachowiec, doskonale znający pracę terenową a przede wszystkim osoba powszechnie lubiana i szanowana przez środowisko koniarzy. Nowym dyrektorem został mgr inż. Jerzy Michałowicz, wcześniej pełniący funkcję dyrektora PTWK w Warszawie.
Koniec lat 90. to także prace nad nowym, nowocześniejszym statutem, który uwzględniałby rzeczywistość tamtych lat i zmiany jakie zaszły w okresie tzw. transformacji. Został on zatwierdzony na XX Walnym Zjeździe, jaki odbył się w Warszawie w dniu 22 marca 1999 roku. Jedną z najważniejszych zmian był zapis, mówiący o tym, iż PZHK jest krajową federacją związków rolniczych zrzeszeń branżowych i zrzesza Okręgowe lub Wojewódzkie Związki Hodowców Koni oraz Związki i Sekcje Rasowe i Użytkowe o zasięgu krajowym.
W styczniu 2000 roku rezygnację z pracy w PZHK złożył dyrektor Jerzy Michałowicz, a z dniem 1 lutego 2000 roku pracę na stanowisku dyrektora rozpoczął mgr inż. Andrzej Stasiowski, absolwent SGGW w Warszawie, pracujący w biurze PZHK od 1993 roku.
W maju tego samego roku odbył się w Warszawie kolejny XXI Walny Zjazd, na którym po raz pierwszy prezesa wybierali delegaci, a pierwszym tak wybranym prezesem został mgr inż. Andrzej Woda, hodowca z Nowego Sącza, który funkcję tę pełnił przez dwie kolejne kadencje, podobnie jak Wybrany przez nowy Zarząd przewodniczący Rady Hodowlanej, prof. Kazimierz Kosiniak-Kamysz.
Współpraca z Polskim Związkiem Jeździeckim owocuje utworzeniem w 2001 roku Komisji Koordynacyjnej PZJ – PZHK, dzięki czemu wspólnie organizujemy Mistrzostwa Polski Młodych Koni w pięciu dyscyplinach jeździeckich. Zdecydowanie wzrasta ilość organizowanych imprez hodowlano-jeździeckich. Dla wszystkich ras, dla których PZHK prowadzi księgi stadne, organizowane są czempionaty. Przygotowując się do wejścia Polski do Unii Europejskiej uczestniczymy w pracach nad dostosowaniem polskich przepisów dotyczących koni, do wymogów unijnych. Podejmujemy, jakże ważną dla przyszłości Związku, decyzję dot. ubiegania się o prowadzenie powszechnej identyfikacji koni i od 1 lipca 2003 roku zaczynamy wystawiać pierwsze paszporty.
W 2003 roku, z inicjatywy Andrzeja Sarnowskiego, ówczesnego kierownika Zachodniopomorskiego Związku Hodowców Koni w Szczecinie, ukazuje się pierwszy numer związkowego periodyku o nazwie „Hodowca i Jeździec”. Po kilku latach czasopismo wyrasta na najlepsze w swojej branży, a o jego dobry poziom dba zespół redakcyjny kierowany przez dr. Michała Wierusz-Kowalskiego.
Połowa lat 90-tych to także nasze wejście, jako członka do Międzynarodowej Konfederacji Konia Angloarabskiego (CIAA) oraz Międzynarodowej Federacji Konia Huculskiego (HIF), a w 2008 r. do Światowej Federacji Hodowców Koni Sportowych (WBFSH). Prestiżowym sukcesem jest przyznanie Polsce, na wniosek PZHK, statusu Księgi Pochodzenia dla rasy huculskiej i koników polskich. Poza końmi ras czystych, kucami szetlandzkimi, kłusakami i końmi trakeńskimi, dla wszystkich innych prowadzimy identyfikację i wystawiamy paszporty. Wspólnie z Instytutem Zootechniki opracowujemy programy ochrony zasobów genetycznych koni dla 7 ras rodzimych.
Rok 2005 to uroczyste obchody 110-lecia PZHK i Wielkopolskiego Związku Hodowców Koni, które zapewne wielu z tu obecnych dobrze pamięta. Trzy lata później, w 2008 roku, delegaci kolejnego Zjazdu Sprawozdawczo-Wyborczego, wybierają na prezesa dr. Władysława Brejtę z OZHK Rzeszów, na co dzień dyrektora Zakładu Doświadczalnego w Odrzechowej. Ważną inicjatywą, jaką w tamtym okresie podjęliśmy, były różne działania promujące polskie konie, w ramach akcji, która została nazwana „Teraz Polskie Konie”. Promocja ta sprowadza się do organizacji różnego rodzaju imprez hodowlano-jeździeckich ale także zainicjowaliśmy dobry zwyczaj nagradzania hodowców i właścicieli najlepszych koni polskiej hodowli w 4 dyscyplinach jeździeckich oraz zawodników startujących tymi końmi, a także sponsorowanie startów w zawodach, czy fundowanie stypendiów dla wybranych zawodników, startujących końmi polskiej hodowli. Rozszerzyliśmy także zakres naszej działalności hodowlanej: od 2010 roku prowadzimy Polską Księgę Stadną Kuców, a od 2012 roku Księgę Stadną Koni Rasy Arden Polski.
Na ostatnim Walnym Zjeździe Sprawozdawczo-Wyborczym, jaki odbył się w Warszawie w 2012 roku, prezesem PZHK zostaje wybrany czytający te słowa. W grudniu tego roku zaczynamy współpracę z Międzynarodowymi Targami Poznańskimi przy organizacji imprezy pod nazwą Cavaliada Tour. Imprezy łączącej międzynarodowe zawody z targami, pokazami, aukcją koni wierzchowych oraz blokiem prelekcji popularno-naukowych. Cykl odbywa się w Poznaniu, Lublinie i Warszawie. W czasie Cavaliady PZHK, w ścisłej współpracy z Agencją Nieruchomości Rolnych, promuje konie wszystkich ras, dla których prowadzi księgi, organizując „Pawilon Polskiej Hodowli”.
Rok 2013 obfitował w dwa niezwykle ważne wydarzenia, których PZHK był organizatorem, a mianowicie Zjazd Międzynarodowej Federacji Koni Huculskich (HIF) i Zjazd Światowej Federacji Hodowców Koni Sportowych (WBFSH). W roku 2013 podjęła prace Komisja Statutowa, jaką powołał Zarząd, do zmian statutu i przystosowania go do obecnych realiów. Ostatecznie zmiany te zostały przyjęte przez XXVIII Walny Zjazd Delegatów w maju 2014 roku. W tym samym roku Zarząd zatwierdził „Strategię rozwoju Polskiego Związku Hodowców Koni na lata 2015-2020”. Dokument niezwykle ważny dla Związku, jego przyszłości i dalszego rozwoju.
W obecnej kadencji, która zakończy się w maju 2016 roku i po 120 latach działalności samorządowej hodowców koni w Polsce, PZHK zrzesza 14 Okręgowych/Wojewódzkich Związków Hodowców Koni oraz następujące Związki Rasowe: Polski Związek Hodowców Konia Huculskiego, Polski Związek Hodowców Koni Małopolskich, Związek Hodowców Koników Polskich, Związek Hodowców Koni Wielkopolskich, Związek Hodowców Koni Ras Zimnokrwistych, Związek Hodowców Polskiego Konia Szlachetnego Półkrwi, a także jako członków wspierających: Związek Trakeński w Polsce i Polish Quarter Horse Association. Przy liczbie koni wynoszącej w 2015 roku blisko 300 tys. szt., w tym wpisanych do ksiąg i czynnych w hodowli 16,8 tys. klaczy i ponad 3,3 tys. ogierów, do Związku należy ok. 11,5 tys. członków, zrzeszonych w 180 Kołach Terenowych. Radą Hodowlaną kieruje od 4 lat prof. Szczepan Chrzanowski z SGGW w Warszawie.
Ostatnie lata to sukcesy odnoszone przez polskich zawodników na polskich koniach, na przekór opiniom, że nie ma w Polsce dobrych koni. Wspomnę to chociażby udane starty na dwóch ostatnich Olimpiadach w Hong-Kongu (2008) i Londynie (2012) – Paweł Spisak (koń Weriusz sp – hod. SK Nowielice), Artur Społowicz (koń Wag sp – hod. SK Moszna), Katarzyna Milczarek (Ekwador sp – hod. SK Rabenhof), Michał Rapcewicz (Randon sp – hod. SK Moszna), Beata Stremler (Martini wlkp – hod. Krzysztofa Pejki z woj. kujawsko-pomorskiego) oraz sukcesy Bartka Kwiatka odnoszone w powożeniu na arenie międzynarodowej końmi śląskimi (m.in. Lokan – hod. SO Książ), jak również jego siostry Weroniki Kwiatek.
Niezmiennie, od wielu lat, dumą napawają nas międzynarodowe sukcesy polskich koni arabskich czystej krwi.
W 2013 r. Paweł Spisak na 6-letnim koniu Banderas sp – hod. Romana Drabińskiego zajmuje 3. miejsce w Mistrzostwach Świata Młodych Koni w WKKW we Francji.
W roku naszego jubileuszu Polska odnosi kolejne historyczne sukcesy:
- Ogier MJT Nevados S sp – hod. Stanisława Szurika (woj. kujawsko-pomorskie) zdobywa w Belgii tytuł Mistrza Świata koni 7-letnich w skokach przez przeszkody
- Ogier Bazyli śl oraz klacz Frezja śl – z SO Książ, powożone przez Bartłomieja Kwiatka zdobywają na Węgrzech tytuł odpowiednio Mistrza i Wicemistrza Świata koni 6-letnich w powożeniu.
Czy można wymarzyć sobie lepszy prezent na 120 urodziny ?
Szanowni Państwo,
Z faktów i zdarzeń, jakie przedstawiłem, jednoznacznie wynika, że Związek miał wiele różnych trudnych momentów i przeszkód, jakie na swojej 120-letniej drodze musiał pokonać. Niemniej, nawet w tych najtrudniejszych potrafił przetrwać, dostosowując się do aktualnej rzeczywistości, zachować jedność organizacyjną i konsekwentnie realizować zadania hodowlane, jakie nam powierzano. Było też wiele sukcesów, do których Wy, jak i Wasi poprzednicy – hodowcy koni, bezpośrednio się przyczyniliście. Nie sposób wymienić wszystkie i wszystkich, ani też podać przykłady, gdyż jest ich zbyt wiele. Większość z Was i Waszych poprzedników już zapisało się na kartach historii hodowli koni w Polsce i w świecie poprzez wyhodowane konie, które kształtowały rozwój danej rasy, udanie promując naszą branżę jak i Polskę. Wasze sukcesy, to jednocześnie sukcesy Związku, który tworzymy.
Dziękuję Wam – Hodowcom, że możemy dzisiaj świętować 120 lat zorganizowanej hodowli koni w Polsce, której bezpośrednim reprezentantem jest Polski Związek Hodowców Koni, życząc jednocześnie zachowania jedności naszej organizacji i sukcesów hodowlanych jej członkom.
Dziękuję także tym wszystkim, z którymi współpracowaliśmy i nadal współpracujemy za dotychczasowe efekty i okazywane nam przejawy sympatii.
Dziękuję władzom państwowym i samorządowym za współpracę i wsparcie, dzięki któremu możemy wypełniać i realizować nasze cele i zadania hodowlane.
Dziękuję wszystkim tym, którzy dzisiaj, swoją obecnością, uświetnili nasz Jubileusz.
