Obrót i handel końmi w świetle nowych przepisów

Wymagania zootechniczne, rodowodowe i weterynaryjne dla koni hodowlanych i materiału biologicznego

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej pociągnęło za sobą konieczność dostosowania wielu przepisów, w tym również hodowlanych i weterynaryjnych, do ustawodawstwa wspólnotowego. Implementacja prawa Unii Europejskiej, w zakresie utworzenia wspólnego rynku zwierzętami i produktami zwierzęcymi, poprzez usunięcie barier zootechnicznych i weterynaryjnych wewnątrz wspólnoty, była dokonywana poprzez stopniowe wprowadzanie zmian, w podstawowych aktach prawnych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania polskiego prawa hodowlanego. I tak, w ostatnich miesiącach, Sejm dokonał nowelizacji ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 roku o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. z 2002 r. Nr 207, poz. 1762 oraz z 2004 r. Nr 91, poz. 866) oraz uchwalił, w miejsce ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 roku o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz Inspekcji Weterynaryjnej, kilka nowych ustaw weterynaryjnych. Dwie z nich mają szczególne znaczenie dla hodowców koni. Są to: ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych (Dz. U. Nr 69, poz. 625) oraz ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 roku o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (Dz. U. Nr 91, poz. 872). Ponadto, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wykonując upoważnienie wynikające z ww. ustaw wydał, w ostatnim czasie, cały szereg rozporządzeń, określających szczegółowe wymagania dla podejmowania i prowadzenia różnego rodzaju działalności związanej z produkcją zwierzęcą, chowem i hodowlą.

Mając na względzie dobro polskiej hodowli oraz w obawie przed błędną interpretacją pojęcia „swobodnego przemieszczania zwierząt i produktów rolnych na wspólnym rynku”, Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt widzi pilną potrzebę przybliżenia zagadnień dotyczących handlu wewnątrz Wspólnoty, żywymi końmi i materiałem biologicznym, ze szczególnym uwzględnieniem nasienia końskiego. Przedmiotem niniejszego artykułu są przepisy zawarte w polskich aktach prawnych, obowiązujących od dnia przystąpienia Polski do UE, opartych na wytycznych zawartych w dyrektywach i decyzjach Rady i Komisji Wspólnoty Europejskiej, które szczegółowo określają wymagania zootechniczne, rodowodowe i weterynaryjne dla wprowadzanych do obrotu zwierząt, nasienia, komórek jajowych i zarodków.

Handel końmi

Handel, w rozumieniu przepisów ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich, oznacza „swobodny obrót pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej zwierzętami, materiałem biologicznym i jajami wylęgowymi, pochodzącymi z państw członkowskich Unii Europejskiej oraz zwierzętami, materiałem biologicznym i jajami wylęgowymi, pochodzącymi z państw niebędących członkami Unii Europejskiej, które znajdują się w obrocie w krajach członkowskich Unii Europejskiej”.

Zgodnie z prawem wspólnotowym zwierzęta będące przedmiotem handlu muszą być zaopatrzone w dokumentację:

  1. identyfikacyjną,
  2. hodowlaną (nie wymagana dla koni rzeźnych i użytkowych),
  3. weterynaryjną.

Dokumentem identyfikacyjnym konia jest paszport. Wzór oraz zakres informacji zawartych w paszporcie, określa Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 lipca 2004 roku w sprawie określenia wzoru paszportu konia i wzoru paszportu bydła, które implementuje do prawa polskiego decyzję Komisji 93/623/EWG z dnia 20 października 1993 roku ustanawiającą dokument identyfikacyjny (paszport) towarzyszący zarejestrowanym zwierzętom z rodziny koniowatych (Dz. Urz. WE L 298 z 3.12.93). Paszport konia jest wystawiany przez organizację lub związek kraju pochodzenia zwierzęcia, który prowadzi księgę stadną lub rejestr danej rasy. Dla zwierząt urodzonych na terenie Polski są to: Polski Klub Wyścigów Konnych dla koni czystej krwi arabskiej i pełnej krwi angielskiej, Polskie Towarzystwo Kuce Szetlandzkie dla kuców szetlandzkich, Stowarzyszenie Hodowców i Użytkowników Kłusaków dla rasy kłusaczej i Polski Związek Hodowców Koni dla pozostałych ras koni oraz krzyżówek międzyrasowych i koni bez pochodzenia. Dla zwierząt przywożonych z innych krajów UE paszporty wystawiają organizacje prowadzące księgi poszczególnych ras. Dokument musi zawierać opis słowny i graficzny konia. Brak opisu konia w paszporcie uniemożliwia identyfikację zwierzęcia a w konsekwencji wpisanie go do polskich ksiąg stadnych. W przypadku stwierdzenia, że w paszporcie kupowanego konia nie ma jego opisu należy żądać, od sprzedającego zwierzę, uzupełnienia dokumentu przez wystawiający go podmiot. Zwracamy również uwagę, że inne sposoby identyfikacji koni, takie jak mikroprocesory, tatuaże czy wypalone numery są jedynie metodami pomocniczymi i nie stanowią podstawy identyfikacji konia, w rozumieniu przepisów wspólnotowych.

W przypadku zmiany prawa własności konia, paszport należy niezwłocznie złożyć w organizacji przez którą został wystawiony, wraz z podaniem nazwiska i adresu nowego właściciela, celem dokonania ponownej rejestracji i przekazania dokumentu nowemu właścicielowi (zgodnie z decyzją Komisji 93/623/EWG). Oznacza to, że nabywając konia w innym kraju należy wymagać od sprzedającego konia wyrejestrowania go z macierzystej organizacji aby następnie można było zwierzę zarejestrować w odpowiedniej polskiej księdze. Ponadto przypominamy, że paszport musi towarzyszyć zwierzęciu w czasie transportu.

W przypadku zamiaru sprzedaży konia hodowli krajowej, należy pamiętać o dość długim terminie oczekiwania na wydanie paszportu. Podmioty wystawiające paszporty są zobowiązane, na mocy ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt, do wydania tego dokumentu w ciągu 60 dni od dnia otrzymania zgłoszenia. Radzimy właścicielom koni, noszącym się z zamiarem ich sprzedaży, by nie czekali na ostatnią chwilę, lecz wcześniej zaopatrzyli zwierzęta w stosowny dokument. Pozwoli to na uniknięcie niepotrzebnych komplikacji w dniu sprzedaży konia.

Wyjaśniamy ponadto, że raz wystawiony paszport towarzyszy zwierzęciu aż do jego śmierci, tak więc zwierzęta przywożone do Polski, z innych krajów, zachowują oryginalne paszporty wystawione w kraju ich pochodzenia, oczywiście o ile dokumenty spełniają wymagania odnośnie identyfikacji koni i są sporządzone w jednym z urzędowych języków Wspólnoty. Należy jednak pamiętać o obowiązku zgłoszenia faktu nabycia konia w innym kraju, do podmiotu prowadzącego polską księgę, w terminie 30 dni od dnia wwozu zwierzęcia na teren Polski lub w przypadku konia przywiezionego z państwa trzeciego (spoza granic UE) w terminie 30 dni od dnia przeprowadzenia weterynaryjnej kontroli granicznej.

Drugim dokumentem, wymaganym dla wprowadzanych do obrotu zwierząt hodowlanych, jest zaświadczenia hodowlane. Informacje zamieszczone w zaświadczeniach są podstawą do dokonania wpisu lub rejestracji w księdze stadnej. Ze względu na istniejące duże problemy z ustanowieniem jednolitego wzoru zaświadczenia hodowlanego dla wszystkich ras koni hodowanych w poszczególnych krajach Wspólnoty, Komisja ustaliła, że do czasu określenia takiego wzoru, rolę zaświadczenia hodowlanego będzie spełniał dokument identyfikacyjny ustanowiony decyzją Komisji 93/623/EWG, czyli paszport konia. Oznacza to, że na dzień dzisiejszy, konie przywożone na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, mogą być rejestrowane w odpowiedniej polskiej księdze stadnej, zgodnie z informacjami zawartymi w towarzyszącym im paszporcie. Uwaga! Jednak nie każde zwierzę posiadające paszport jest zwierzęciem hodowlanym. Paszport jest przede wszystkim dokumentem identyfikacyjnym konia i posiadają go wszystkie zwierzęta, w tym również rzeźne i użytkowe. Zwierzętami hodowlanymi są wyłącznie konie spełniające wszystkie warunki wpisu do księgi danej rasy, dlatego też konie ras dla których nie prowadzi się w Polsce ksiąg stadnych oraz które nie uczestniczą w doskonaleniu ras, dla których realizowane są w naszym kraju programy hodowlane, mogą być uważane jedynie za zwierzęta użytkowe. Oczywiście takie konie można do Polski przywozić i użytkować np. w sporcie, lecz ani one ani ich potomstwo nie będzie wpisane do polskich ksiąg.

Wyjaśniamy jednocześnie, że zgodnie z ustawą hodowlaną, nie można odmówić dokonania wpisu do księgi konia przywiezionego z innego kraju, jeżeli spełnia on warunki wpisu do odpowiedniej polskiej księgi.

Kolejnym ważnym zagadnieniem są wymagania stawiane reproduktorom tj. ogierom dopuszczonym do wykorzystania w rozrodzie. Nabywając ogiera, w innym kraju, należy pamiętać, że nie wszystkie konie wpisane do ksiąg zagranicznych odpowiadają założeniom polskich programów hodowlanych. Chcąc uniknąć niepotrzebnych rozczarowań lepiej upewnić się, przed nabyciem ogiera, czy spełnia on wymagania stawiane reproduktorom przez polskie księgi oraz czy po sprowadzeniu konia do Polski będzie go można użyć w rozrodzie. Dotyczy to nie tylko rodowodu i pokroju konia lecz zwłaszcza oceny własnych cech użytkowych i rozwoju osobniczego zwierzęcia oraz jego wartości hodowlanej. Przypominamy, że od 2004 roku wszystkie ogiery półkrwi muszą być ocenione na podstawie testu 100-dniowego przeprowadzonego w zakładzie treningowym lub na podstawie wyników własnych konia uzyskanych w sporcie. Tak więc, sprowadzając do Polski młodego ogiera, jego nabywca musi się liczyć z koniecznością poddania go ocenie w naszym kraju. W przypadku zakupu ogiera starszego, wycenionego w kraju jego pochodzenia, należy upewnić się w podmiocie prowadzącym odpowiednia polską księgę czy wyniki przez niego uzyskane są wystarczające aby był on uznany w Polsce za reproduktora. W tym celu należy przedstawić dokumenty potwierdzające wpisanie ogiera do odpowiedniej księgi stadnej kraju pochodzenia oraz wyniki i kryteria przeprowadzonej oceny wartości użytkowej konia.

Ponadto, w przypadku sprowadzania zwierząt hodowlanych z krajów trzecich (spoza granic UE) wymagane są dokumenty potwierdzające:

  • że zostaną one wpisane lub zarejestrowane do odpowiedniej księgi na terenie Wspólnoty. To znaczy, że chcąc przywieźć konia spoza UE, należy zwrócić się do podmiotu prowadzącego w Polsce księgę danej rasy o wydanie potwierdzenia, że zwierzę kwalifikuje się do wpisania do polskiej księgi;
  • ciążę dla źrebnej klaczy. Wzór zaświadczenia, jest określony w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2004 roku w sprawie zaświadczeń hodowlanych dla przywożonych z terytorium państw niebędących członkami Unii Europejskiej zwierząt hodowlanych, nasienia, komórek jajowych i zarodków (Dz. U. Nr 122, poz. 1278).

Dokumentacja weterynaryjna

Zgodnie z wymaganiami weterynaryjnymi przy przywozie i przemieszczaniu zwierząt, zawartymi w ustawie z dnia 11 marca 2004 roku o ochronie zdrowia zwierząt oraz o zwalczaniu chorób zakaźnych, konie mogą być przedmiotem handlu jeżeli są zaopatrzone w świadectwo zdrowia wystawione przez urzędowego lekarza weterynarii państwa wysyłającego. Dokument wystawiany jest w dniu załadunku zwierząt lub, w przypadku koni zarejestrowanych, w ostatnim dniu roboczym przed załadunkiem. Wzory świadectw są określone w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 kwietnia 2004 roku w sprawie szczegółowych wymagań przy przywozie i przemieszczaniu koniowatych (Dz. U. Nr 100, poz. 1020). Druki formularzy, w kilku językach urzędowych UE, znajdują się na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Weterynarii pod adresem wetgiw.gov.pl. Wyjaśniamy, że w przypadku koni hodowlanych posiadających paszport (koniowate zarejestrowane), wystarczającą jest informacja o stanie zdrowia konia, potwierdzona przez urzędowego lekarza weterynarii na formularzu, który określony jest w załączniku nr 2 do ww. rozporządzenia, nazwanego na stronie GIW, zgodnie z nomenklaturą prawa europejskiego „Poświadczenie zdrowotności”. Dla zwierząt nie posiadających paszportów wymagane jest świadectwo zdrowia określone w załączniku nr 1. Świadectwo zdrowie jest również obowiązujące dla wszystkich koni przywożonych z krajów trzecich tj. spoza UE.

Handel materiałem biologicznym:
nasieniem, komórkami jajowymi i zarodkami

Obserwowane od szeregu lat wzrastające zainteresowanie hodowców koni, sztucznym unasiennianiem klaczy powoduje pojawianie się na naszym rynku coraz większej ilości nasienia końskiego, wyprodukowanego w innych krajach. Należy jednak pamiętać, iż materiał biologiczny wprowadzany do obrotu, musi spełniać wymagania określone w przepisach o handlu wewnątrzwspólnotowym (dyrektywa Rady 90/425/EWG). Zgodnie z tymi przepisami materiał biologiczny musi być zaopatrzony w :

  1. zaświadczenie hodowlane,
  2. świadectwo zdrowia.

Warunki i sposób wystawiania zaświadczeń hodowlanych oraz zakres informacji jakie powinny zawierać zaświadczenia określa Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 kwietnia 2004 roku w sprawie wydawania zaświadczeń hodowlanych (Dz. U. Nr 111, poz. 1175). Wzory zaświadczeń hodowlanych stosowanych w handlu wewnątrzspólnotowym, są określone w decyzji Komisji 96/79/WE z dnia 12 stycznia 1996 roku ustanawiającej świadectwa zootechniczne dotyczące nasienia, komórek jajowych i zarodków od rejestrowanych koniowatych (Dz. Urz. WE L 019, z 25.01.1996 r.). Wzory zaświadczeń dla materiału biologicznego przywożonego z państw trzecich określa Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2004 roku w sprawie zaświadczeń hodowlanych dla przywożonych z terytorium państw niebędącvych członkami Unii Europejskiej zwierząt hodowlanych, nasienia, komórek jajowych i zarodków (Dz. U. Nr 122, poz. 1278). Zaświadczenia są wystawiane przez podmioty uprawnione do pozyskiwania, konfekcjonowania, przechowywania i dostarczania nasienia (centra pozyskiwania nasienia) lub przechowywania i dostarczania nasienia (banki nasienia), dla każdej partii nasienia wprowadzanej do obrotu, pochodzącej od tego samego dawcy. Oznacza to, że kupując nasienie, w którymkolwiek państwie członkowskim, nabywca powinien otrzymać wraz z nasieniem odpowiednie zaświadczenie, bądź w formie świadectwa określonego w ww. decyzji Komisji, bądź w dokumentacji towarzyszącej nasieniu poświadczonej przez właściwe organy poniższą formułką: „Niżej podpisany poświadcza, że niniejsze dokumenty zawierają dane szczegółowe wspomniane w art. 1 decyzji Komisji 96/79/WE„.

Ponadto wyjaśniamy, że podmioty prowadzące banki nasienia, zaopatrujące się w nasienie z centrów pozyskiwania nasienia, są zobowiązane do wystawiania zaświadczeń dla każdej partii nasienia dalej wprowadzanego do obrotu. Zaświadczenie takie jest wystawiane na podstawie oryginalnych dokumentów otrzymanych od producenta nasienia i winno być zgodne ze wzorem określonym w decyzji Komisji 96/79/WE.

Wyżej opisane dokumenty, stanowią podstawę wystawienia zaświadczenia sztucznego unasienniania, przez osobę wykonującą zabieg inseminacji klaczy. Zaświadczenie sztucznego unasienniania klaczy wydaje wydaje właściwy podmiot prowadzący księgi lub rejestry. Nasienie, dla którego nie ma zaświadczenia hodowlanego nie może być użyte.

Ponadto, pragniemy zwrócić uwagę hodowców koni, na jeszcze jedno ważne zagadnienie, związane z zakupem nasienia ogierów wpisanych do obcych ksiąg. Użycie nasienia zaopatrzonego w zaświadczenie hodowlane nie daje gwarancji, że urodzone źrebię zostanie wpisane do polskich ksiąg. Wynika to z przepisów określonych w programach hodowlanych realizowanych dla poszczególnych ras koni które stanowią, że każdy ogier, niezależnie od tego, czy ma być użyty w rozrodzie naturalnym , czy będzie dawcą nasienia, musi być zakwalifikowany przez komisję księgi stadnej do użycia w programie hodowlanym konkretnej rasy. Stąd też, jedynie nasienie ogierów, których wykorzystanie jest przewidziane w programie hodowlanym prowadzonym dla danej księgi może być użyte w tej rasie. Jest to szczególnie istotne w przypadku ras półkrwi, dla których w Polsce nie prowadzi się ksiąg stadnych. I tak chcąc zakupić nasienie ogierów takich ras jak np. holsztyńska, hanowerska, selle francais, kwpn itp., lepiej upewnić się u prowadzącego polską księgę, do której wpisana jest klacz, czy dawca nasienia jest dopuszczony do użycia w tej rasie. W innym przypadku, może okazać się, że urodzone źrebię będzie jedynie zwierzęciem użytkowym bez prawa wpisu do jakiejkolwiek księgi.

Dokumentem weterynaryjnym, który musi towarzyszyć przesyłce nasienia, komórek jajowych lub zarodków jest świadectwo zdrowia, wystawione przez urzędowego lekarza weterynarii kraju wysyłki. Wzór świadectwa, dla materiału biologicznego przywożonego z krajów Wspólnoty, jest określony w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 kwietnia 2004 roku w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych mających zastosowanie do nasienia, komórek jajowych i zarodków owiec, kóz i koni (Dz. U. Nr 100, poz. 1016). Wzory dokumentów dla materiału biologicznego przywożonego z państw trzecich są przedstawione w decyzjach Komisji: 96/539/WE z dnia 2 września 1996 roku dla nasienia i 96/540/WE z dnia 4 września 1996 roku dla komórek jajowych i zarodków.

Mamy nadzieję, że przedstawione powyżej informacje przyczynią się do przestrzegania norm i zasad przewidzianych przepisami, stosowanymi w handlu wewnątrz Wspólnoty, zwierzętami hodowlanymi i materiałem biologicznym. Życzymy polskim hodowcom podejmowania trafnych decyzji hodowlanych.

Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt

Scroll to Top